به گزارش سرویس صنفی و آموزشی «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ بنیاد ملی نخبگان سازمانی است که به شناسایی، جذب و پشتیبانی مادی و معنوی از نخبگان می‌پردازد. اساسنامه این سازمان در پانصد و شصت و دومین جلسه شورای عالی انقلاب فرهنگی در دهم خردادماه ۱۳۸۴ تصویب شد. هیئت امنای بنیاد در اردیبهشت ۱۳۸۵ اولین جلسه خود را تشکیل داد. رئیس این بنیاد، معاون رئیس‌جمهور است.
دریافت طرح‌های پژوهشی
به استناد بند 1 ماده 3 اساسنامه بنیاد ملی نخبگان مبنی بر سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای اجتماع نخبگانی کشور و همچنین اصلاح رویه‌ها و فرایندهای طراحی شده در بنیاد به منظور تحقق اهداف «سند راهبردی کشور در امور نخبگان»، و نیاز به بهره‌گیری از نتایج پژوهش‌های مرتبط و هدفمند در این زمینه، بنیاد از انجام طرح‌های پژوهشی استقبال می‌کند.
بنیاد ملی نخبگان از چه طرح‌هایی حمایت می‌کند؟
الف. بازنگری، بهبود و تکامل اهداف، رویکردها و اقدامات تعیین‌شده در سند راهبردی کشور در امور نخبگان برای اجتماع نخبگانی، بر اساس آسیب‌شناسی‌ها ، تجارب و ارزیابی عملکرد و نتایج کسب‌شده؛
ب. بررسی میزان تطابق برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان و سایر اجزای نظام نخبگانی برای اجتماع نخبگانی، با رویکردهای سند راهبردی کشور در امور نخبگان و میزان موفقیت این برنامه‌ها در دست‌یابی به اهداف تعیین‌شده؛
ج. پیشنهاد اصلاح، حذف یا تدوین برنامه‌های جدید در زمینه‌های:
ج-1. شناسایی، هدایت، توانمندسازی و جذب و بکارگیری اجتماع نخبگانی برای اثرگذاری بیشتر در ارتقای علم و فناوری و توسعۀ متوازن کشور؛
ج-2. اجرایی‌سازی سند راهبردی کشور در امور نخبگان و تحقق نظام نخبگانی مطلوب و اجتماع نخبگانی کارآمد؛
ج-3. پایش مطلوب‌تر اجتماع نخبگانی و عملکرد نظام نخبگانی کشور.
بر اساس محورهای کلی فوق، اهم موضوعات مدنظر بنیاد ملی نخبگان در این خصوص، به طور دقیق‌تر، شامل موارد ذیل است:
1. احصای شاخص‌های ارزیابی اثربخشی اهداف کلان و اقدام‌های ملی سند راهبردی کشور در امور نخبگان؛
2. ارزیابی اهداف و راهبردهای تعیین‌شده در سند راهبردی کشور در امور نخبگان (ارزیابی هدف)؛
3. ارزیابی عملکرد و فعالیت‌های بنیاد ملی نخبگان بر اساس سند راهبردی کشور در امور نخبگان؛
4. طراحی نظام اعتباردهی، اعتبارسنجی و رتبه¬بندی جشنواره¬ها، رقابت¬ها، انجمن¬ها و سایر نهادهای تخصصی ـ حرفه‌ای؛
5. طراحی مدل¬ها و شاخص‌های شناسایی فعال و غیرخوداظهارانه برای شناسایی نخبگان و استعدادهای برتر کشور و راه‌کارهای تحقق آن؛
6. بازمهندسی چشم‌انداز و مأموریت¬های بنیاد ملی نخبگان برای همگامی با نیازهای اجتماع نخبگانی کشور؛
7. شناسایی مسائل و نیازهای اجتماع نخبگانی کشور در سطوح مختلف و سنجش میزان همگامی برنامه‌های جاری بنیاد با آنها؛
8. ارائه الگوی مناسب برای مهارت‌افزایی مستعدان برتر بر اساس شناسایی و اولویت مهارت‌های مورد نیاز؛
9. بررسی روش¬های بهره‌مندی از ظرفیت نهادهای تخصصی و حرفه‌ای به‌منظور توانمندسازی اجتماع نخبگانی؛
10. پدیدارشناسی تجربۀ زیستۀ دانشجویان فعال در هسته‌های دانشجویی مسئله‌محور (طرح شهید احمدی روشن) و همچنین دانشجویان مشمول پشتیبانی‌های بنیاد در مقاطع تحصیلی مختلف و مقایسه آنها با یکدیگر؛
11. آسیب¬شناسی رویکردهای بنیاد ملی نخبگان در ارائه تسهیلات به استادیاران جوان و ارائه الگوی هدفمند برای افزایش اثربخشی آن؛
12. طراحی الگوی جذب و اثرگذاری اجتماع نخبگانی در نظام حکمرانی کشور؛
13. ارائه مدل مدیریت استعداد و جانشین¬پروری در دستگاه¬های اجرایی کشور، به‌منظور افزایش اثربخشی اجتماع نخبگانی کشور؛
14. طراحی الگوی شکل‌گیری و توسعۀ شرکت¬های کارگزاری منابع انسانی متخصص؛
15. بررسی موانع و آسیب¬شناسی فرایند بکارگیری اجتماع نخبگانی در دستگاه¬های اجرایی و ارائه پیشنهادهای سیاستی؛
16. بررسی الگوهای نگهداشت نخبگان در دستگاه¬های دولتی و خصوصی بر اساس تجربیات جهانی؛
17. شناسایی، گردآوری و اولویت‌بندی مسائل کشور در یکی از حوزه‌های علم و فناوری، انرژی، آب و کشاورزی، محیط‌زیست، مسکن، حمل و نقل، تولید و اشتغال، اقتصاد، نظام سلامت و آسیب‌های اجتماعی؛
18. طراحی الگوی جذب و اثرگذاری اجتماع نخبگانی در حل مسائل دستگاه‌های اجرایی کشور؛
19. طراحی الگوی جذب و اثرگذاری نخبگان، به منظور رویارویی با چالش¬های مهم کشور؛
20. طراحی الگوی جذب و اثرگذاری اجتماع نخبگانی در حل مسائل و نوآوری‌های اجتماعی؛
21. بررسی مدل¬های جهانی در خصوص بهره¬گیری از حلقه¬های نخبگانی برای حل مسائل نهادهای حاکمیتی و دستگاه‌های اجرایی کشور؛
22. شناسایی موانع اثرگذاری نخبگان در مسائل جامعه و صنعت و ارائه پیشنهادهای سیاستی پیرامون نحوۀ مداخلۀ بنیاد ملی نخبگان برای رفع آنها؛
23. تدوین مؤلفه¬های اثرگذاری در شناسایی نخبگان؛
24. طراحی شاخص¬ها و معیارهای اثرگذار و اثربخش برای برگزاری نشست¬های هم¬اندیشی اجتماع نخبگانی؛
25. بررسی الگو¬های تکریم و الگوسازی بر اساس تجربیات جهانی و آسیب¬شناسی فعالیت¬های بنیاد ملی نخبگان در راستای تکریم نخبگان و ارائه الگوی مناسب؛
26. طراحی نظام جامع برنامه¬های فرهنگی هدفمند برای اجتماع نخبگانی با هدف افزایش دلبستگی به میهن و هویت‌بخشی؛
27. طراحی مدل برای شبکه‌سازی اجتماع نخبگانی کشور؛
28. طراحی الگوهای همکاری میان‌سازمانی بنیاد ملی نخبگان با نهادهای مختلف مؤثر بر اجتماع نخبگانی کشور؛
29. ارزیابی اهداف و مأموریت‌های تعیین‌شده برای بنیاد ملی نخبگان در رویارویی با مهاجرت اجتماع نخبگانی؛
30. بررسی الگوهای رایج جهانی برای بهره¬مندی از ظرفیت نخبگان مهاجر در داخل کشور و پیشنهاد الگویی بومی برای ایران؛
31. بررسی میزان اثربخشی تسهیلات و حمایت¬های بنیاد ملی نخبگان از اجتماع نخبگانی در سال‌های اخیر؛
32. بررسی میزان اثربخشی اجتماع نخبگانی جذب‌شده در مؤسسات آموزش عالی در قالب عضو هیئت علمی؛
33. بررسی عملکرد دستگاه‌های دولتی در اجرای تعهدات برنامه¬ای ذیل بند ث مادۀ 64 قانون برنامۀ ششم توسعۀ کشور؛
34. طراحی نظام ارزیابی و پایش اثربخشی نظام نخبگانی کشور؛
35. بررسی الگوهای جهانی در پشتیبانی¬های مستقیم و غیرمستقیم از نخبگان و استعدادهای برتر از محل منابع وقف و خیر.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان از موانع پیش‌رو می‌گوید
سیدسلمان سیدافقهی با اشاره به هدف کشورهای پیشرفته برای بهره‌کشی از ذخایر استعدادی سایر کشورها به‌ویژه ایران، گفت: در جهان کنونی و در نبردی که برای قدرت وجود دارد، کشورهای پیشرفته سعی می کنند منافع خود را تثبیت کرده و دایره نفوذ خود را در کشورهای مختلف گسترش دهند و با بهره‌مندی حداکثری از ذخایر ملت‌ها، بقای خود را تامین کنند.
در حال حاضر تمرکز ویژه ای بر ذخایر کشورمان و به ویژه نیروی انسانی نخبه و مستعدبرتر وجود دارد که شاهد آن به راه افتادن جنگ رسانه‌ای در بحث مهاجرت نخبگان است که سعی می کنند با تزریق ناامیدی و بیان جملاتی مانند «زمینه کار، اثربخشی و بروز و ظهور استعداد برای نخبگان وجود ندارد» و تبدیل آن به یک گزاره، ادراک و احساس یاس را به جامعه القا کنند.
افقهی با اشاره به جریانات و حواشی اخیر در رسانه ها در خصوص مهاجرت نخبگان و طرح بحث خیز علمی در سخنان رهبری گفت: به فرموده مقام معظم رهبری هرکسی نخبگان این مملکت را به رفتن ترغیب و ایجاد ناامیدی کند، خائن است. متاسفانه برخی با آمارهای بدون استناد تلاش می کنند بر طبل مهاجرت بکوبند و از هیچ کوششی دریغ نمی کنند. اگر خیرخواه ملت و کشور باشند، نباید چنین اقداماتی بکنند اما اگر دنبال زدن رقیب به هر قیمتی باشند، باید در پیشگاه خداوند پاسخگو باشند. رهبر معظم انقلاب فرمودند ما نیاز به خیز علمی داریم بر همین اساس باید نخبگان را ترغیب به ماندن و اثرگذاری در کشور کنیم.
تمرکز بنیاد ملی نخبگان بر حوزه‌های خاص فناورانه
افقهی با اشاره به ضرورت پرداختن به فناوری های خاص گفت: از خیلی پیشترها باید ورودی جدی به حوزه فناوری های خاص می داشتیم، اما در بسیاری موارد دیر اقدام کرده ایم. از این رو یکی از برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان تمرکز بر حوزه های خاص فناورانه است و به‌زودی برنامه‌های ملی در همین راستا آغاز و فراخوان و جزئیات آن منتشر خواهد شد.
وی ایجاد قله های علم و فناوری و امیدآفرینی میان نخبگان را از دیگر برنامه‌های بنیاد ملی نخبگان برشمرد و حوزه های نانوالکترونیک، حوزه تراشه ها و ریزپردازنده ها همچنین هوش مصنوعی را از دیگر حوزه هایی دانست که نیازمند ورود جدی نخبگان است. باید از دانش و تجربه انباشه در این حوزه ها بهره کاملی ببریم و از علم به دست آمده برای شتاب گرفتن در این حوزه ها استفاده و به هردو بخش زنجیره تامین و زنجیره ارزش آفرینی توجه کنیم.
اهمیت نیروی انسانی در زنجیره ارزش‌آفرینی
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان بیان کرد: در بخش زنجیره تامین توجه به سرمایه گذاری بر زیرساخت ها، مواد اولیه و طراحی ضرورت دارد اما در بخش زنجیره ارزش مهمترین بخش نیروی انسانی است که باید فرصت مناسب برای ایشان فراهم شود.
سیدافقهی گفت: به رغم همه تحریم ها، بهترین دانشجویان و اساتید را در کشور داریم و باید بیشترین حمایت را از استعدادشان انجام دهیم و بهترین بهره را ببریم. قطعا بخش عمده ای از این تکلیف بر عهده نهادهای مرتبط است که با ایجاد شرایط مناسب بستر فعالیت نخبگان را فراهم آورند.
پنجره ما در حوزه هوش مصنوعی محدود است
در مصوبه هیات وزیران در آیین نامه حمایت از نخبگان ایرانی بر ورود و سرمایه گذاری جدی وزارتخانه های مرتبط در حوزه هوش مصنوعی تاکید شده که باید مورد مطالبه قرار گیرد. باید به میدان بیاییم و کار کنیم، پنجره ما در حوزه هوش مصنوعی محدود است، دنیا با سرعت در این زمینه پیش می رود و قطعا بخشی از دنیا که صاحب این تکنولوژی شود، بر بخش دیگر حکمرانی خواهد کرد.
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان با اشاره به اینکه بدون سرمایه گذاری و ایجاد چرخه اقتصادی «های تک/ فناوری‌های پیشرفته» معنایی نخواهد داشت و باید از تحقیقات و پژوهش های شرکت ها در این حوزه حمایت کنیم، گفت: در سال پیش رو موضوع میکروالکترونیک را به طور جدی دنبال می کنیم و بنیاد ملی نخبگان در این زمینه برنامه‌هایی تعریف می‌کند، همچنین اعتبار خوبی در این حوزه در نظر خواهیم گرفت تا زنجیره ارزش را تکمیل کنیم. یعنی اولا به شرکت های مرتبط وصل شویم و نیازهای آنها را احصا و بازارشان را شناسایی کنیم و با توجه به مسائل استخراج شده و تعریف پروژه مشخص، پژوهش های لازم را توسط دانشگاه ها انجام دهیم.
تلاش می کنیم تا جایی که می توانیم با ایجاد انگیزه و امید در دل نخبگان، شرایط اثرگذاری و نگهداشت ایشان را فراهم کنیم در همین راستا در حال تدوین لایحه جامع حمایت از نخبگان هستیم تا این لایحه در مجلس بعدی تصویب شود و بخش عمده آن زمینه سازی برای اثربخشی نخبگان و تامین مالی آن است.
وی در پایان گفت: باید بخشی از میدان بازی و عمل فعالانه نخبگان را، اقتصاد و کسب و کارهای دولتی تعریف کنیم تا دستگاه ها مسائل و نیازهای خود را به نخبگان ارجاع داده و نخبگان نیز با حل مسائل و تقویت پایه های علمی و فناوری نه تنها قدمی در راستای افزایش اقتدار کشور بردارند، بلکه سبب ایجاد نشاط و امید در جامعه شوند.
گزارش از عرفان عباسی
